​Nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna jest powikłaniem w cukrzycy o ostrym przebiegu. Chociaż pojawia się 5-6 krotnie rzadziej niż kwasica ketonowa może być pierwszą manifestacją schorzenia, zwłaszcza jeśli pojawia się w starszym wieku.

Nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna pojawia się najczęściej u pacjentów w starszym wieku, chorujących na II typ cukrzycy, jednak są udokumentowane przypadki u dzieci i młodzieży, u której rozpoznano I postać choroby. Mimo, że pojawia się stosunkowo rzadko to śmiertelność przy jej wystąpieniu wynosi  około 15%. Jej przebieg to zaburzenia świadomości, do śpiączki włącznie.
Nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna jest wywoływana jest przede wszystkim przez ciężkie zakażenia, które przebiegają z odwodnieniem na przykład: biegunką, upałem czy gorączką. Ponadto ostre choroby układu sercowo-naczyniowego, jak zawał mięśnia sercowego, czy udar mózgu. Innymi przyczynami wywołującymi rozwój zaburzeń są: stan upojenia alkoholowego i przyjmowanie preparatów o działaniu moczopędnym i psychotropowym. Zbiega się to z znacznym wzrostem poziomu glukozy we krwi.

Domowy monitor poziomu glukozy CardioChek

Pomimo występowania bardzo dużej glikemii nie stwierdza się kwasicy ketonowej, co prawdopodobnie związane jest z zachowaniem minimalnego wydzielania insuliny przez wyspy trzustkowe. Resztkowe ilości tego hormonu nie prowadzą do obniżenia poziomu glukozy w surowicy krwi, ale zmniejszają istotnie proces tworzenia ciał ketonowych, będących przyczyną rozwoju kwasicy ketonowej. Ponadto obserwowana hiperosmolalność hamuje rozpad lipidów, co również wiąże się z zablokowaniem lub osłabieniem kwasicy.

Przebiega z zaburzeniami świadomości, do śpiączki włącznie. Poza tym dominują objawy choroby wywołującej, czyli objawy zakażenia, schorzeń sercowo-naczyniowych lub upojenia alkoholowego. Stwierdza się przyspieszoną akcję serca, oddech jest płytki i szybki, obecne są cechy znacznego odwodnienia np. suchość błon śluzowych, obniżone napięcie skóry, zapadnięcie gałek ocznych, zaczerwienienie w obrębie twarzy i często obniżone ciśnienie tętnicze krwi.
Rozpoznanie schorzenia jest trudne ponieważ objawy pokrywają się z kwasicą ketonową, śpiączkami pochodzenia mózgowego, wątrobowego lub mocznicowego, oraz zatruciami. Dlatego trzeba uwzględnić występowanie cukrzycy u chorego lub obecność chorób towarzyszących, przede wszystkim zakażeń, stanów nagłych i przyjmowanych leków, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wystąpienia nieketonowej hiperglikemii hiperosmolalnej.
W testach laboratoryjnych wykazywane są nieprawidłowości: hiperosmolalności osocza oraz zwiększenia stężenia sodu, mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego w surowicy krwi. U chorych nie stwierdza się ciał ketonowych ani cech kwasicy.

Po stwierdzeniu nieketonowej hiperglikemii hiperosmolalnej podejmuje się leczenie które jest intensywnie i ma na celu normalizację gospodarki wodnej, do czego dąży się przez nawadnianie pacjenta przez podanie dużej ilości płynów w ciągu zaledwie 3-4 godzin. Ponadto należy wyrównać poziom glukozy w surowicy krwi, podaje się insulinę dożylnie.

Charakterystyczne dla nieketonowej hiperglikemii hiperosmolalne jest wysokie ryzyko pojawienia się rabdomiolizy, czyli rozpadu mięśni poprzecznie prążkowanych, co wynika ze stanu podwyższonej osmolalności. Ponadto często obserwuje się żylną chorobę zakrzepowo-zatorową.

Chociaż szybkie rozpoznanie i terapia prowadzą do wyjścia z tego ostrego stanu, to należy pamiętać, że może stanowić to mimo wszystko krytyczne powikłanie w chorobie która wywołała nieketonową hiperglikemię hiperosmolalną w cukrzycy.

Kiedy wiemy o cukrzycy można się przed tym ustrzec. Najbezpieczniejszym sposobem jest kontrolowanie cukrzycy przez regularne monitorowanie poziomu glukozy w krwi oraz sprawdzanie wyrównania glikemii np. z pomocom oznaczeń poziomu hemoglobiny glikowanej.