Zespół stopy cukrzycowej
Przyczyną stopy cukrzycowej są zmiany w naczyniach krwionośnych oraz uszkodzenie włókien nerwowych. Powstaniu tych zmian sprzyja złe wyrównanie cukrzycy.
Stopa cukrzycowa ma charakterystyczny wygląd. Skóra staje się sucha, łuszcząca się, pozbawiona owłosienia, w okolicy pięt i na innych wystających częściach stopy pojawiają się pęknięcia z towarzyszącymi ogniskami owrzodzenia i martwicy. Tkanki miękkie kończyn zanikają, paznokcie z powodu zaburzeń wzrostu są zdeformowane. Skóra, tkanki miękkie, mięśnie i nerwy ulegają przewlekłemu niedotlenieniu. Stopa cukrzyka staje się źródłem cierpienia i dolegliwości. Dochodzi do uszkodzenia struktury stopy, w obrębie której powstają: pęknięcia skóry suchej i inne choroby skóry. Z czasem stanowią zagrożenie nie tylko dla chorej kończyny, ale i dla życia chorego. Może to doprowadzić do amputacji palców, często całej stopy, a nawet ud.
Są to konsekwencją istnienia neuropatii cukrzycowych. Neuropatia ruchowa w przebiegu cukrzycy prowadzi do zaników mięśni i zaburzonej współpracy prostowników i zginaczy oraz zniekształcenia stopy. Neuropatia czuciowa, poprzez zaburzenia czucia bólu temperatury, dotyku, zwiększa ryzyko urazów, które z kolei przyczyniają się do powstawania owrzodzeń. Neuropatia autonomiczna powoduje zaś powstawanie przetok tętniczo-żylnych i upośledzenie utlenowania krwi, co prowadzi do zaburzeń troficznych wpływających na owrzodzenia. Aby temu zapobiec, niezmiernie ważne są profilaktyka i leczenie zespołu stopy cukrzycowej.
Neuropatyczny zespół stopy cukrzycowej
stanowi 70% przypadków.
Rodzaje zespołów stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa występuje pod trzema postaciami: stopa neuropatyczna, stopa niedokrwienna i stopa neuropatyczno-niedokrwienna.
Niedokrwienny zespół stopy cukrzycowej
Hiperglikemia utrzymująca się przez dłuższy czas, doprowadza do uszkodzenie naczyń krwionośnych, szczególnie tętnic, co skutkuje zmniejszeniem ich elastyczności, zarastaniem i nasiloną miażdżycą. Z powodu niedokrwienia tkanek stopy dochodzi do zaburzeń ich czynności. Z drugiej zaś strony zwiększa lepkość krwi, co powoduje skłonność trombocytów do zlepiania się (agregacji), a w następstwie powstawanie szkodliwych skrzepów. Następstwem tych patologicznych zmian jest groźne niedotlenienie tkanek. Przewlekłe niedotlenienie tkanek, sprawia, iż obumierają one tworzą się skrzepy, opuchlizny, wrzody, martwice i pęknięcia. Jednocześnie deformują się paznokcie, tkanki miękkie zanikają, a cała stopa jest sina. Stwierdza się brak wyczuwalnego tętna na niej, zachowane jest natomiast czucie głębokie. Obecna jest bolesność w ruchu i bardzo nasilona bolesność w spoczynku ale struktura kości jest prawidłowa.
Neuropatyczny zespół stopy cukrzycowej
Stanowi 70% przypadków stopy cukrzycowej. Jest spowodowana uszkodzeniem nerwów obwodowych które wynika z zmiany w naczyniach krwionośnych oraz uszkodzenie włókien nerwowych. Powstają one ze złego wyrównania cukrzycy. Doprowadza to do uczucia pieczenia, mrowienia, palenia lub drętwienie kończyn, które nasilają się zwłaszcza wieczorem lub w nocy. Równocześnie osłabia czucie w stopie oraz powoduje słabsze odczuwanie bólu i temperatury w obrębie stóp, co objawia się niezauważaniem żadnych dolegliwości, np. skaleczeń. Łatwo w takiej sytuacji o oparzenie stóp, jeżeli chory pragnie rozgrzać zmarznięte stopy o bezpośrednie źródło ciepła np. piece, kominki, gorąca woda. Również otarcie skóry spowodowane źle dopasowanymi butami bywa przyczyną powstania owrzodzeń. Osłabienie napięcia mięśni i kości, powoduje deformacje i martwice. Można rozpoznać przez ciepłą stopę o różowym zabarwieniu z wyczuwalnym tętnem oraz upośledzeniem czucia głębokiego, wyrażającego się upośledzeniem czucia wibracji. Brak jest bolesności w ruchu ale występuje niewielka bolesność w spoczynku.
Stopa neuropatyczno-niedokrwienna.
Jest to postać mieszana obu powyższych przypadków i charakteryzuje się najgorszym rokowaniem.
Aby zredukować ryzyko wystąpienia
należy utrzymywać i kontrolować
wyrównanie poziomów cukru we krwi.
Leczenie
Leczenie stopy cukrzycowej jest trudne i nie zawsze skuteczne. Podstawowe znaczenie ma dobre wyrównanie cukrzycy. Preferowana jest intensywna insulinoterapia. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest stosowanie doustnych leków hipoglikemizujących, jeżeli takie leczenie zapewnia prawidłowe wyrównanie metaboliczne cukrzycy oraz nie ma wskazań do leczenia insuliną. Ważnym elementem leczenia (szczególnie w zespole neuropatycznej stopy cukrzycowej) jest odciążenie stopy. Stosuje się odpowiednie obuwie odciążające przodostopie i piętę. Odciążenie stopy uzyskuje się również za pomocą kul, wózka inwalidzkiego, opatrunku gipsowego. W przypadku potwierdzonego zakażenia stosuje się antybiotyki, które dobierane są w zależności od rodzaju patogenu i ciężkości zakażenia. Często konieczne jest postępowanie chirurgiczne - drenaż, nacinanie, usunięcie martwych tkanek, opatrunki klasyczne i opatrunki zapewniające wilgotne środowisko rany. W szczególnych przypadkach możliwe są zabiegi wewnątrznaczyniowe. Amputacje powinny być możliwie oszczędne.
Profilaktyka
Leczenie stopy cukrzycowej jest trudne i nie zawsze skuteczne. Aby zredukować ryzyko wystąpienia tych powikłań w cukrzycy zależy przede wszystkim utrzymywać i kontrolować wyrównanie poziomów cukru we krwi (w czym pomaga A1CNow+®) oraz zadbać o pielęgnację stóp. Diabetycy mają je bardzo wrażliwe, a jednocześnie mają zmniejszone odczuwanie skórne. Utrzymanie poziomu cukru we krwi w optymalnych, fizjologicznych granicach poprzez zdrową dietę i odpowiednią dawkę leków, preferowana jest intensywna insulinoterapia.
Zalecane jest Wygodne obuwie, dostatecznie szerokie, w odpowiednich rozmiarach z naturalnych materiałów, obcas powinien być niski i szeroki. Konieczne są też bezuciskowe skarpety, odpowiednio chroniące przed zimnem i zranieniami.
Pielęgnacja stóp to podstawa. Oszczędnie i delikatnie obcinaj paznokcie i wycinaj skórki. Miejsca zmienione chorobowo natłuszczaj, można stosować maść witaminową.
Nie wolno lekceważyć nawet lekkich skaleczeń, należy je zabezpieczyć jałowymi opatrunkami, a jeżeli nie się goją to wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Powinno się unikać spacerów na boso (nawet po domu) oraz stosowania maści na odciski. Paznokcie powinny być obcięte prosto ale niezbyt krótko.
Zespół stopy cukrzycowej może być uciążliwym i niebezpiecznym powikłaniem na które diabetyk powinien uważać. Tak jak we wszystkich powikłaniach cukrzycy największa rola zapobiegawcza przypada na właściwe unormowanie poziomu glikemii w trakcie leczenia cukrzycy.
Warto więc na bieżąco sprawdzać poziom hemoglobiny glikowanej. Hemoglobina glikowana (HbA1c) stanowi uznany od dawna parametr wyrównania u pacjentów z cukrzycą i służy do retrospektywnej oceny średniego poziomu glikemii z około 3 miesięcy. Do tego służy monitor A1CNow+® do samokontroli. Poręczne, domowe urządzenie pozwalające szybko sprawdzić poziom hemoglobiny glikowanej.
Bibliografia
Karnafel W. Stopa cukrzycowa, Czelej, Lublin 2008, ISBN 978-83-60608-081
Czech A., Tatoń J. CUKRZYCA: Podręcznik diagnostyki i terapii, Elamed, Katowice 2009, ISBN 978-83-61190-01-1
Moczulski D. Wielka interna - diabetologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-60135-85-3
Bernas M., Czech A., Tatoń J. Diabetologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3370-0
Sieradzki J. Cukrzyca, Via Medica, Gdańsk 2007, ISBN 83-89861-90-0
Przejdź do strony głównejWróć do kategorii Wiadomości Medyczne